مهاجرت و اخذ شهروندی به وسیله تولد

میثم هادی پور - کارشناس ارشد مدیریت جهانگردی

مهاجرت و اخذ شهروندی به وسیله تولد

به طور کلی به روند سفر به کشوری خارجی با هدف زایمان در آن کشور گردشگری زایمان یا Birth tourism گفته می‌شود. هدف اصلی این نوع از گردشگری دریافت حق شهروندی، اقامت دائم و پاسپورت یک کشور خارجی با قانون تابعیت ولادت (اصل خاک) برای فرزند تازه متولد شده است.

دلایل متداول دیگری موجب پیدایش گردشگری زایمان در سراسر دنیا شده که از آن جمله می‌توان به امکان دسترسی به مدارس دولتی، خدمات درمانی و سرپرستی و به اصطلاح اسپانسرشیپ برای والدین و یا حتی دور زدن قوانین سخت‌گیرانه سیاست دو فرزندی اشاره کرد. اما سوالی که شاید برای خیلی از مخاطبین این مطلب ایجاد شود این است که کدام کشورها از این قانون تبعیت کرده و اقامت دائم و پاسپورت برای زایمان می‌دهند، در ادامه قصد داریم به این موضوع بپردازیم.

اقامت دائم و پاسپورت برای زایمان

افراد بسیاری در جهان هستند که بنا بر دلایل متعدد تصمیم بر مهاجرت و شروع یک زندگی جدید را در ذهن خود می‌پرورانند. اما در وهله نخست هر شخص باید به شرایط و اهداف مهاجرتی خود بی اندیشید. چرا که هر شخص با ارزیابی دقیق از شرایط خاص خودش و با توجه به اهدافی که از مهاجرت به کشورهای دیگر انتظار دارد می‌تواند به یک انتخاب درست‌تر نزدیک شود.

مهاجرت و اخذ شهروندی از طریق تولد در تمامی کشورهای جهان ممکن نیست و این روش در قانون اساسی کشورهای بخصوصی مطرح شده است.

از میان کشورهایی که قانون تولد اتباع خارجی و اعطای شهروندی را به رسمیت می‌شناسند نیز تنها چند کشور بدون هیچ قید و شرطی به آن پایبند هستند، به این معنا که تولد یک کودک خارجی تحت شرایط مصوبی موجب به دریافت شهروندی می‌شود.

اخذ شهروندی و پاسپورت به وسیله تولد صرفاً آن نوزاد را به شهروندی می‌رساند و والد یا والدینی که خواهان پاسپورت دوم و شهروندی در آن کشور هستند ممکن است تا سال‌های زیادی به این مهم دست پیدا نکنند. بنابراین مهاجرت از این روش ممکن است مناسب بسیاری از متقاضیان نباشد.

به‌احتمال‌قوی عبارت اصل خاک و اصل خون را شنیده‌اید. اما تأثیر این دو در صدور شهروندی و پاسپورت از طریق تولد چگونه است؟ کشورهایی که به اصل خاک یا قانون خاک (Jus soli) پایبند باشند تحت شرایط خاص یا بدون هیچ شرایطی، فرزندانی که در خاک و داخل مرز کشورشان،یا حتی در داخل سفارت کشورشان به دنیا بیایند را به عنوان شهروند خود تلقی می‌کنند و اعم از ملیت اصلی والدین وی به آن کودک شهروندی و پاسپورت کشور خود را اعطا می‌کنند. برعکس بند فوق تعریف اصل یا قانون خون (Jus sanguinis) می‌شود. در اصل خون تنها زمانی به فرزند متولد شده پاسپورت و شهروندی اعطا می‌شود که یک یا هر دو والد فرزند (متغیر با توجه به قانون کشور) ملیت آن کشور را داشته باشند.

بنابراین همانطور که متوجه شده‌اید برای صدور شهروندی و پاسپورت از طریق تولد فرزند خود به دنبال کشوری باشید که پایبند بر اصل خاک است.

چه کشورهایی قانون حق تابعیت ولادت را به رسمیت می‌شناسند

بنابر اطلاعات ارائه شده در حال حاضر بیش از ۳۰ کشور زیر قانون تابعیت ولادت یا همان اصل خاک را به رسمیت می‌شناسند: ایالات متحده آمریکا - کانادا - اروگوئه - آنتیگوا و باربودا – آرژانتین – باربادوس – بلیز – بولیوی – برزیل  – شیلی – کاستاریکا – کوبا – دومینیکا – اکوادور - ال‌سالوادور – فیجی – گرنادا – گواتمالا -  گویان – هوندوراس – جامائیکا – لسوتو – مکزیک – نیکاراگوئه – پاکستان – پاناما – پاراگوئه – پرو - سنت کیس و نویس - سنت لوسیا - سنت وینسنت و گرنادینها – تانزانیا - ترینیداد و توباگو – تووالو - ونزوئلا در این میان برخی دیگر از کشورها تنها تحت شرایط خاصی از این قانون تبعیت می‌کنند.

از این رو با حق شهروندی افراد یتیم و یا کودکانی با والدین بدون تابعیت موافقت می‌کنند: این کشورها شامل گینه بیسائو، لوکزامبورگ، آذربایجان و چاد می‌شود. اما در بین بسیاری از کشورها ، حق شهروندی از طریق نژاد یا به اصطلاح اصل خون شناخته می‌شود. این موضوع می‌تواند بنابر قوانین هر کشور معنای متفاوتی داشته باشد، اما در اغلب موارد به معنی داشتن حداقل یک والد دارای حق شهروندی آن کشور است. برخی از کشورها نظیر لهستان، نیازمند این هستند که هر دو والد فرزند دارای حق شهروندی باشند.

همچنین کشورهای دارای جامعه مردسالار و یا زن‌سالار حق شهروندی را از طریق مادر یا پدر شناسایی می‌کنند، برای مثال، در کشور آندورا مادر نوزاد باید حق شهروندی داشته باشد تا فرزند تازه متولد شده از حق شهروندی، پاسپورت و اقامت دائم این کشور برخوردار شود. در عین حال در چندین کشور مسلمان نظیر بحرین و ایران، پدر نوزاد باید از حق شهروندی برخوردار باشد تا نوزاد وی نیز دارای اقامت دائم و پاسپورت آن کشور شود. طی سالهای اخیر، چندین کشور قانون حق شهروندی از طریق زایمان را به قانون حق خون (قانون مقابل اصل خاک) تغییر داده‌اند که از آن جمله می‌توان به دو کشور مالت و هند اشاره کرد.

اکنون که به توضیحات لازم پیرامون صدور شهروندی و پاسپورت از طریق تولد پرداختیم نوبت به معرفی کشورهایی می‌رسد که بر اساس این اصل عمل می‌کنند. این بخش را به ترتیب هر قاره پیش خواهیم برد.

کشورهایی که در قاره آمریکا به‌موجب تولد پاسپورت و شهروندی اعطا می‌کنند:

می‌توان گفت قانون اصل خاک در کشورهای آمریکای شمالی، آمریکای مرکزی و آمریکای جنوبی از سهولت بیشتری نسبت به کشورهای آسیایی و اروپایی برخورد دار است و از قرن 19 به بعد کشورهای این قاره بدون شرایط و محدودیت خاصی به فرزندان متولد شده در کشورشان شهروندی اعطا می‌کنند.

 البته کشورهای شیلی و کلمبیا از این قضیه مستثنا هستند، زیرا کشور شیلی از هر دو قانون خاک و خون پیروی می‌کند و طبق بند 10 قانون اساسی این کشور، کودک متولد شده باید در این کشور اقامت داشته باشد و والدین آن فرزند از اعضا دولتی کشورهای دیگر نباشد. در کشور کلمبیا اصل خاک به رسمیت شناخته نمی‌شود و جهت صدور شهروندی و پاسپورت از طریق تولد نیاز است تا دست کم یکی از والدین شهروند کلمبیایی یا دارای مجوز اقامت قانونی در این کشور باشد، کلمبیا تنها کشور قاره آمریکا محسوب می‌شود که پیرو اصل خون می‌باشد.

کشورهایی که در قاره آسیا به‌ موجب تولد فرزند پاسپورت و شهروندی اعطا می‌کنند:

برخلاف قاره آمریکا، کشورهای آسیایی که بر اساس اصل خاک به فرزندان متولد شده شهروندی اعطا می‌کنند بسیار اندک هستند و علاوه بر تبعیت از اصل خون دارای یک محدودیت بزرگ دیگر نیز هستند و آن، عدم انتقال شهروندی از طریق والد مادر است. به عبارتی فرزندان متولد شده در چندی از کشورهای آسیایی نظیر عراق، مالزی، پاکستان و بنگلادش تنها زمانی قادر به اخذ شهروندی خواهند بود که دارای پدری مقیم یا شهروند آن کشور باشند.

به‌هرحال می‌توان گفت هیچ کشوری در قاره آسیا به طور بی‌قید و شرط از قانون اصل خاک پیروی نمی‌کند. در هر حال کشورهای آسیایی که از اصل خاک پیروی می‌کنند عبارت‌اند از:

پاکستان. درست است پاکستان تنها کشوری در قاره آسیا محسوب می‌شود که از اصل خاک پیروی می‌کند که آن نیز در صورتی میسر خواهد بود که والد پدر جهت اخذ شهروندی فرزند اقدام کند .

کشورهایی که در قاره اروپا و اقیانوسیه به‌موجب تولد فرزند پاسپورت و شهروندی اعطا می‌کنند:

در قاره اروپا، نیوزلند و استرالیا (اقیانوسیه) نیز هیچ والدی تنها با به دنیا آوردن فرزندان خود در خاک این کشورها قادر به اخذ شهروندی وی نخواهد شد، البته در قاره اروپا و اقیانوسیه محدودیتی برای انتقال شهروندی از طریق بانوان وجود نداشته و فرانسه، نیوزلند و استرالیا، لوکزامبورگ نیز شرایط امکان ‌پذیری، مانند اقامت حداقل یکی از والدین به مدت 5 سال و ... برای اخذ شهروندی از طریق تولد فرزندان فراهم کرده‌اند. به طور کلی برخلاف اروپای مرکزی و شرقی که از اصل خون پیروی می‌کنند، کشورهای اروپای غربی شرایط اخذ پاسپورت از طریق تولد آسان‌تری را دنبال می‌کنند.

کشورهایی که در قاره آفریقا به‌موجب تولد فرزند پاسپورت و شهروندی اعطا می‌کنند:

متأسفانه غیر از تانزانیا هیچ کشور دیگری در قاره آفریقا صدور شهروندی و پاسپورت از طریق تولد را میسر نمی‌کند و در بسیاری از کشورهای آفریقایی محدودیت‌هایی مبنی بر عدم امکان انتقال تابعیت از طریق بانوان نیز وجود دارد.

چه کشورهایی از گردشگری زایمان جلوگیری می‌کنند؟

در حال حاضر کشورهایی نظیر استرالیا، فرانسه، پاکستان، آلمان، ایرلند، نیوزیلند، آفریقای جنوبی و انگلستان برای مقابله با پدیده گردشگری زایمان قوانین شهروندی خود را در زمان‌های مختلف اصلاح کرده‌اند و اغلب تنها در صورتی توسط  زایمان حق شهروندی به نوزاد می‎دهند که حداقل یکی از والدین دارای حق شهروندی و یا اقامت دائمی با چند سال سابقه زندگی در آن کشور باشد. در این بین کشور آلمان هیچوقت با حق شهروندی بدون شرط اصل خاک موافق نبوده، اما به طور سنتی از قانون  Jus sanguinis یا همان اصل خون استفاده می‌کند که طی آن وجود حداقل یک والد دارای حق شهروندی الزامی خواهد بود.

البته برخلاف این چنین نوزادانی که در آلمان متولد می‌شوند، والدین متولد خارج از کشور غیر سوئیسی و غیر اتحادیه اروپا امکان داشتن دو تابعیت و حق شهروندی را نخواهند داشت. در حال حاضر هیچیک از کشورهای اروپایی ارائه حق شهروندی بدون شرط اصل خاک یا همان birthright citizenship را مجاز نمی‌دانند؛ اما در عین حال اغلب کشورهای آمریکایی از جمله ایالات متحده آمریکا، کانادا، مکزیک، آرژانتین و برزیل کماکان پذیرای این قانون در خاک کشور خود هستند.

همچنین در قاره آفریقا نیز کشورهای لسوتو و تانزانیا با قانون بدون شرط اصل خاک موافق بوده و به نوزاد خارجی متولد شده اقامت دائم و پاسپورت ارائه می‌دهند. بد نیست به این موضوع نیز اشاره کنیم که چنانچه در گوگل به زبان انگلیسی برای کشورهای ارائه‌دهنده اقامت دائم و پاسپورت برای زایمان جستجو کنید، وب‌سایتهای رسمی سفارت سوئد، فنلاند، هلند و جمهوری چک برای شما نمایش داده می‌شوند که به پدیده گردشگری زایمان اشاره مستقیم کرده و شرایط، قوانین و استثنائات خود را در این رابطه به طور کامل برای مخاطبین توضیح داده‌اند.

مقاصد محبوب گردشگری زایمان برای دریافت اقامت دائم و پاسپورت کجاست؟

در حال حاضر محبوب‌ترین مقاصد گردشگری زایمان در دنیا ایالات متحده آمریکا و کانادا هستند. محبوبیت این کشورها بدین خاطر است که علاوه بر ارائه مزایای رفاهی و اجتماعی فراوان برای نوزاد و والدین همراه، فرزند تازه متولد شده از حق شهروندی و یکی از قدرتمندترین پاسپورت‌های جهان برخوردار خواهد شد. البته شایان ذکر است که بنابر اخبار اخیر خبرگزاری CNBC، رئیس جمهوری آمریکا وجود قانون اصل خاک و ارائه حق شهروندی به فرزندان گردشگران زایمان را یک خلا قانونی و مورد مخاطره‌آمیز برای امنیت ملی این کشور عنوان کرده و قانونی را وضع کرده که طی آن از سفر زنان باردار خارجی دارای ویزای توریستی آمریکا (ویزای نوع B و نوع صادر شده برای افراد غیرمهاجر) در اغلب موارد جلوگیری به عمل خواهد آمد.

تولد فرزند و اخذ شهروندی در کانادا

بدون شک کانادا یکی از برترین مقاصد مهاجرتی در جهان بشمار می‌رود که از جنبه های مختلفی می‌تواند یک انتخاب مناسب به شمار برود. امکان اخذ شهروندی فرزندان تنها به‌وسیله تولد آن‌ها در خاک این کشور یکی از اقدامات مهاجرتی مهم کانادا به شمار می‌رود که بدون نیاز به تجربه زندگی در این کشور، بدون نیاز به داشتن زوج کانادایی و هرگونه شرط دیگر می‌تواند میسر شود. به عبارتی مادرانی که از طریق ویزای غیر مهاجرتی نظیر ویزای توریستی کانادا به این کشور سفر کنند و در حین اقامت موقت خود، فرزندشان را به دنیا بیاورند قادر خواهند بود برای فرزندش تابعیت کانادایی اخذ کند، ازقضا بسیاری از متقاضیان به همین نیت به کانادا سفر می‌کنند.

البته توجه داشته باشید که صدور شهروندی و پاسپورت از طریق تولد در کانادا کار آسانی نخواهد بود و هزینه کمی هم نخواهد داشت. چرا که بیمارستان و خدمات مراقبتی - درمانی در کانادا به طور وسیعی تحت پوشش بیمه و دولت قرار می‌گیرد و افرادی که بدون داشتن آن خواهان استفاده از این خدمات هستند متحمل هزینه‌های سنگینی خواهند شد.

وجود قانون اصل خاک در این کشور منتقدان جدی هم دارد و بسیاری از مقامات دولتی و افرادی ساکن در کانادا، این دست از بیمارستان ها را به مراکز صدور ویزا تشبیه کرده‌اند.

قانون ارائه حق شهروندی کانادا به نوزاد متولد شده در خاک این کشور چیست؟

از آنجایی که کشور پیشرفته و مهاجرپذیر کانادا نزد شهروندان ایرانی متقاضی سفر و مهاجرت از محبوبیت بسیار بالایی برخوردار است، بد نیست تا در انتهای این مطلب اشاره‌ای به قانون اصل خاک کانادا داشته باشیم. بنابر اطلاعات ارائه‌شده در وب‌سایت رسمی امور شهروندی، مهاجرت و پناهندگی Canada.ca، طبق بند ۳ بند ۱ (الف) قانون شهروندی، افراد متولد شده در خاک کشور کانادا شهروند این کشور محسوب می‌شوند. این حق برای تمامی نوزادان خارجی متولد در کانادا، صرف نظر از وضعیت والدین نوزاد و به استثنای والدین دیپلمات صدق می‌کند. زایمان شهروندان خارجی در کانادا به معنای نقض شرط یا شرایطی نیست که ممکن است برای یک ساکن موقت اعمال شود. بنابراین، هیچ شرطی در IRPA وجود ندارد که به واسطه آن از تقاضای درخواست ویزای موقت TRV کانادا برای زایمان در این کشور امتناع کند.

از این رو زمانی که از این موضوع مطلع شوند که متقاضی سفر باردار است، ارزیابی درخواست باید بر الزامات اعمال شده برای تمامی متقاضیان ویزای TRV کانادا متمرکز شود. در واقع حقیقت بارداری متقاضی یکی از عناصر ارزیابی پرونده است، اما فقط در ارزیابی الزامات اولیه برای صدور ویزای کانادا از نوع موقت یا همان TRV تاثیرگذار است.

حقوق و امتیازات تولد فرزند در کانادا

از آنجایی که کشور پیشرفته و مهاجرپذیر کانادا نزد شهروندان ایرانی متقاضی سفر و مهاجرت از محبوبیت بسیار بالایی برخوردار است، بد نیست تا در انتهای این مطلب اشاره‌ای به قانون اصل خاک کانادا داشته باشیم.

حقوق و امتیازاتی که تابعیت کانادا برای کودک متولد کانادا به دنبال دارد عبارتست از:
1.      حق اقامت در کانادا یا سفر به کانادا در هر زمان بدون نیاز به ویزا.
2.      دریافت حق تحصیل رایگان یا مزایای اجتماعی.

البته باید توجه داشت که والدین کودک متولد کانادا هیچ مزیت خاصی برای دریافت اقامت دائم کانادا ندارند.

اگر والدین کودک متولد کانادا تصمیم داشته باشند همراه با کودک در این کشور بمانند، باید ویزای اقامت موقت داشته باشند، یعنی ویزای کار کانادا ، ویزای دانشجویی کانادا یا ویزای مهمان، و تازه مشروط بر این که واجد شرایط دریافت این گونه ویزا باشند. به همین دلیل، اکثر والدینی که نوزاد متولد کانادا دارند همراه نوزادشان به کشور خود برمی‌گردند، چون می‌دانند که وقتی کودک به اندازه‌ی کافی بزرگ شود می‌تواند برای زندگی، کار یا تحصیل به کانادا برگردد و زندگی جدیدی را آن‌جا آغاز کند.

در حقیقت، تولد فرزند در کانادا یک نقطه‌ی امید برای این کودکان است، چون این افراد شهروند کانادا هستند و تابعیت این کشور را دارند و می‌دانند که در هر مقطعی از زندگی می‌توانند به کانادا برگردند و زندگی بهتری داشته باشند.

طبق قانون شهروندی، همه‌ی نوزادان متولد خاک کانادا، به جز نوزادان دیپلمات‌ها، به طور اتوماتیک با تولد در این کشور شهروند و تبعه‌ی این کشور محسوب می‌شوند. کانادا و ایالات متحده تنها کشورهای عضو «گروه هفت، G7» هستند که حق شهروندی و تابعیت را بر اساس محل تولد به فرد می‌دهند.